Tinh tế cách thưởng trà người Hà Nội xưa.

Mỗi cân trà, nghệ nhân Hà thành
ướp cùng 1.000 -1.200 bông sen vì thế người nước ngoài đã không ít lần
xuýt xoa trước nghệ thuật ướp trà cầu kỳ, tinh tế của người Hà Nội.

[You must be registered and logged in to see this link.]

[You must be registered and logged in to see this image.]
Ảnh:phache.net

Trong nghệ thuật ướp trà này, trà mạn
hảo được ưa chuộng hơn cả. Nguyên liệu là trà Tuyết Shan cổ thụ vùng mạn
ngược Hà Giang, mọc tự nhiên trên những dãy núi cao 800 -1.300 m, quanh
năm sương phủ. Các nghệ nhân trà Hà Nội trân trọng, nâng niu từng búp
trà này như một báu vật. Họ chọn lựa những búp non, những lá trà bánh tẻ
rửa sạch, cho vào chõ đồ chín. Sau khi phơi khô, họ cho trà vào chum
(vại), trên phủ một lớp lá chuối khô, ủ 3 - 4 năm cho trà phong hoá bớt
chất chát, có độ xốp như giấy bản mà vẫn lưu giữ được hương vị đặc
trưng.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Khi ướp, người ta rải một lớp trà rồi
một lớp gạo sen mỏng, rồi lại một lớp trà, một lớp gạo sen. Cứ thế cho
đến khi hết trà. Sau cùng, phủ một lớp giấy bản. Thời gian ướp tuỳ thuộc
vào độ ẩm của gạo sen nhiều hay ít, thường từ 18 -24 giờ. Sau đó, đem
sàng để loại bỏ những hạt gạo sen. Sàng loại xong, trà được đóng vào
những chiếc túi làm bằng giấy chống ẩm để giữ lấy cả hương sen lẫn hương
trà, rồi sấy cho đến khi cánh trà khô, hương sen quyện thì bỏ ra. Lại
ướp một lần sen thứ hai, thứ ba, thậm chí thứ tư, thứ năm tuỳ thuộc vào
sở thích của người thưởng trà đậm hay nhạt. Càng ướp nhiều lần thì hương
sen càng quyện, trà càng thơm. Trung bình, mỗi cân trà ướp cần từ
1.000 -1.200 bông sen. Cho nên, không phải ngẫu nhiên, mỗi 1kg trà sen
thời xưa được đổi bằng 2 -3 chỉ vàng mà người sành trà vẫn nao nức lùng
mua bằng được.

[You must be registered and logged in to see this image.]



Với người Hà Nội, uống trà là một thú
chơi thanh đạm. Pha cho mình cũng như pha trà mời khách, người ta phải
để vào đó nhiều công phu. Những công phu đó, dần trở thành lễ nghi.
Trong ấm trà ngon, người ta thấy phảng phất một mùi thơ và một vị triết
lý. Các trà nhân từ xưa rất chú ý đến nghệ thuật thưởng trà với nhiều
loại trà cụ (dụng cụ pha trà) cần thiết để làm sao cho người uống cũng
có thể cảm nhận và thể nghiệm giống như các thiền sư. Dùng thìa gỗ múc
trà cho vào ấm đất nung nhỏ, được gọi là “Ngọc diệp hồi cung”.

Để có được chén trà ngon thì bình trà và
tách uống trà phải được làm nóng lên bằng nước sôi. Trà cụ dùng để xúc
trà, lấy bã trà đều bằng tre khô hoặc gỗ thơm. Khi châm nước lần một gọi
là “cao sơn trường thuỷ” rồi chắt ngay ra. Đây là thao tác tráng trà
nhằm loại hết bụi bẩn và cho trà khô kịp thấm không nổi lềnh bềnh. Lần
thứ hai đổ nước vào ấm gọi là “hạ sơn nhập thuỷ” nên đổ nước cao, tràn
miệng bình để khi đậy nắp lại, bụi trà tràn ra hết, rồi dội nước sôi lên
nắp để giữ nhiệt độ cao nhất cho ấm trà. Nước hai chính là nước ngon
nhất được tạo ra trong vòng 1-2 phút, có hương vị đượm đà, thơm tho
quyến rũ. Khi rót trà phải chuyên đều các chén sao cho nồng độ trà như
nhau bằng cách kê khít miệng chén lại và đưa vòi ấm quay vòng. (Cách phổ
biến trong truyền thống là rót ra chén tống (chén hạt mít) rồi chia đều
ra các “chén quân”. Cách này ngày nay ít dùng vì phần làm nguội trà,
phần hương trà phôi pha.

Dâng chén trà theo đúng cách là ngón
giữa phải đỡ lấy đáy chén, ngón chỏ và cái đỡ miệng chén gọi là “Tam
long giá ngọc”. Người dâng trà và người nhận đều phải cung kính cúi đầu.
Trước khi uống, đưa chén trà sang tay trái, mắt nhìn theo, sau đó đưa
sang phải “du sơn lâm thuỷ”. Khi uống, cầm chén trà quay lòng bàn tay
vào trong, dâng chén trà lên sát mũi để thưởng thức hương trà trước, sau
đó tay che miệng nháp nháp từng ngụm nhỏ nhẹ. Tay áo các quan lại phong
kiến thường rất rộng cũng một phần vì lẽ dùngche miệng khi uống trà là
vậy. Che miệng khi ăn, uống, cười trong chèo, tuồng, trong đời sống
người Việt xưa chính là một hành vi văn hoá. Người uống cũng phải chậm
rãi mím miệng nuốt khẽ cho hương trà thoát ra đằng mũi và đồng thời đọng
trong cổ họng, nuốt tý nước bọt lần một, lần hai, lần ba để cảm nhận.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Ngoài cách uống trà trong gia đình,
người Hà Nội xưa còn có các hình thức Hội trà, uống trà thưởng hoa đầu
năm, uống trà thưởng hoa quý và uống trà ngũ hương. Trong đó, hội trà là
hình thức tụ họp cùng thưởng trà khi có trà ngon hay dịp đặc biệt của
các cụ. Thưởng trà đầu xuân là thói quen của riêng các bậc tao nhân chốn
kinh thành xưa. Thường thì trước Tết, đích thân các cụ đi chọn mua hoa
đào, cúc, mai trắng, thuỷ tiên ở tận vườn, chuẩn bị loại trà ngon nhất.
Sáng mùng một, con cháu dành riêng cho cụ những giây phút đầu tiên để
tịnh tâm và ngắm hoa, thưởng trà, sau đó mới là cả đại gia đình cùng
ngồi quanh bàn trà chúc thọ cụ và nghe lời dặn dò.

[You must be registered and logged in to see this image.]



Uống trà thưởng hoa quý như hoa quỳnh,
hoa trà cũng là cái thú của nhiều người Tràng An. Đó cũng là hình thức
hội trà quanh chậu hoa quý vào tối hoa mãn khai của những người cao
tuổi, đàm đạo thế sự, văn chương và dặn dò lớp con cháu.

[You must be registered and logged in to see this image.]


Trà ngũ hương chỉ giới hạn cho 5 người.
Khay uống trà ngũ hương phải thửa 5 chỗ trũng để 5 loại hoa đang độ đượm
hương nhất: cúc, sói, nhài, sen, ngâu và úp các chén kín hoa, bưng khay
để lên nồi nước sôi cho hương hoa bám vào lòng chén. Pha trà mạn ngon
và rót đều vào từng chén, mỗi người tham gia sẽ phải đoán hương trà
trong chén của mình và cùng nhận xét. Sau mỗi chén trà, người chủ trà
lại hoán vị hương để ai cũng được thưởng thức hết cái tinh tuý của hội
trà ngũ hương.
(st)

Cảm ơn diễn đàn đã cho tôi thêm nhiều hiểu biết vè trà,.